ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਦਿਵਸ। 

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਦਿਵਸ 22 ਜੁਲਾਈ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼। 

ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਤਿਰੰਗੇ ਝੰਡੇ ਬਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪ ਤੱਥ।

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 22 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਉਮੀਦ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਰਨ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 22 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਝੰਡੇ ਵਜੋਂ ਪਿੰਗਲੀ ਵੈਂਕਈਆ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤਿਰੰਗੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਪਿੰਗਲੀ ਵੈਂਕਈਆ (2 ਅਗਸਤ 1876 – 4 ਜੁਲਾਈ 1963) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਸੀ। ਉਹ ਓਸ ਝੰਡੇ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਸੀ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਲੇਖਕ, ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀ, ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਬਹੁਭਾਸ਼ੀ ਵੀ ਸੀ।

7 ਅਗਸਤ, 1906 ਨੂੰ ਪਾਰਸੀ ਬਾਗਨ ਚੌਕ, ਕਲਕੱਤਾ ਵਿਖੇ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਲਿਖੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧਾਰੀਆਂ ਸਨ: ਉੱਪਰੋਂ ਹਰਾ, ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਪੀਲਾ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਲਾਲ।

ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਖਿਤਿਜੀ ਧਾਰੀਆਂ ਹਨ – ਸਿਖਰ ‘ਤੇ  ਕੇਸਰੀ, ਮੱਧ ਵਿਚ ਸਫ਼ੇਦ ਅਤੇ  ਸਬ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹਰਾ। ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਚਿੱਟਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਰਾ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ, ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।

ਚਿੱਟੀ ਧਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 24 ਲੀਕਾਂ ਵਾਲਾ ਗੂੜ੍ਹਾ ਨੀਲਾ ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਮ ਚੱਕਰ ਬੁੱਧ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਪਿੰਗਲੀ ਵੈਂਕਈਆ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਲਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ 1921 ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਨੂੰ 22 ਜੁਲਾਈ 1947 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਡੋਮੀਨੀਅਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਝੰਡਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ 15 ਅਗਸਤ ਅਤੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ 26 ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਲਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਫਲੈਗ ਕੋਡ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦੇ ਸਹੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਦਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦੇ ਆਕਾਰ, ਲਹਿਰਾਉਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਯਮ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖਾਦੀ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਕੱਤਿਆ ਅਤੇ ਬੁਣਿਆ ਹੋਇਆ ਕੱਪੜਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੇਂਡੂ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਅਟਾਰੀ-ਵਾਹਗਾ ਬਾਰਡਰ ਕਰਾਸਿੰਗ ‘ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਇਕ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 110 ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ 24 ਮੀਟਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 16 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੌਂਸਲ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਫਲੈਗ ਕੋਡ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤੀ ਝੰਡੇ ਦੀ ਚੌੜਾਈ: ਉਚਾਈ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ 3:2 ਹੈ। ਝੰਡੇ ਦੇ ਤਿੰਨੋਂ ਖਿਤਿਜੀ ਬੈਂਡ (ਕੇਸਰ, ਚਿੱਟੇ ਅਤੇ ਹਰੇ) ਬਰਾਬਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ 24 ਬਰਾਬਰ-ਸਪੇਸ ਵਾਲੇ ਬੁਲਾਰੇ ਹਨ।ਸਫ਼ੈਦ ਪੱਟੀ ਵਿਚਕਾਰ ਪੱਟੀ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਵਿਆਸ ਵਾਲੇ ਇਸ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ 24 ਡੰਡੇ ਹਨ ਜੋ 24 ਘੰਟੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ।

ਜਦੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇਤਾ ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ‘ਤੇ ਸੋਗ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਸੋਗ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਅੱਧਾ ਝੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ 29 ਮਈ 1953 ਨੂੰ ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡੇ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ‘ਤੇ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 

15 ਅਗਸਤ ਦੇ ਦਿਨ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਉਤਾਰ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਭਾਵ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਸਾਡਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਫਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ।

15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਝੰਡੇ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂਕਿ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਝੰਡਾ ਫਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹਨ।

 ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਦਿਵਸ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਦਿਵਸ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ  ਹੈ । ਇਹ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ।ਇਹ ਸਾਡੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ  ਦਿਨ ਸਭ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਏਕਤਾ, ਅਖੰਡਤਾ ਅਤੇ ਤਿਰੰਗੇ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ, ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉੱਜਵਲ, ਸੰਯੁਕਤ ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਵਧਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਪਾਲਣਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਲੈਕਚਰਾਰ ਲਲਿਤ ਗੁਪਤਾ 

ਮੰਡੀ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ 

9781590500