ਚਰਚਿਤ ਕਵੀ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ – ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ

ਗ਼ਜ਼ਲ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਰਦ, ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਵਾਕ ਨੂੰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਿਵੇਕਲਾ ਤੇ ਅਦਭੁਤ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਚਿਹਰਾ ਸਿਰਜਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦੇ ਜਾਦੂ ਰਾਹੀਂ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਫਲਸਫੇ ਦੇ ਨਵੇਂ ਮਾਪਦੰਡ ਕਾਇਮ ਕੀਤੇ ਪਰ ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖੁਦ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਕਿਸਮਤ ਦੀਆਂ ਸੱਟਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦੀ ਰਹੀ, ਪਰ ਥੱਕਿਆ ਨਹੀਂ। ਜੀਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਆਯਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਨੇ ਦਿਲ ਦੀ ਹਰ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲਿਆ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੋੜ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਕੰਡੇ ਬੀਜੇ, ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਦਰਦ ਨੂੰ ਅਦਭੁਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇਣ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਜਾਦੂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚ ਜੀਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਰਾਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਸੁਣਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਸਗੋਂ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਿਪੁੰਨ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਦੇ ਬੋਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਸਿਰਜਦੇ ਜਾਪਦੇ ਸਨ।
ਜੀਤ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਰਥ ਹਨ। ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਡੂੰਘੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਸਥਾਨਕ ਬੋਲੀ, ਮਿਜਾਜ਼ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਸਭ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ‌ ਕਾਵਿ-ਜਗਤ ਵਿਚ ਸਹਿਜਤਾ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੀ। ਜੀਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਜਿੰਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ,ਓਨਾ ਹੀ ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਲਈ ਬੇਤਾਬ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਰਾਮਾਂ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਸਵਰਗੀ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰ ਰੂਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਵਰਗੀ ਮਾਤਾ ਸਵਿੱਤਰੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਘਰ 4 ਨਵੰਬਰ 1961 ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਉੱਤੇ ਚੰਗੀ ਪਕੜ ਹੈ ਤੇ ਉਰਦੂ ਦਾ ਵੀ ਚੰਗਾ ਗਿਆਨ ਹੈ । ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਗਿਣਤੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਆਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜੀਤ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਮਾਂ ਮੰਡੀ ਵਿਖੇ ਹੋਈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੋਰਮਿੰਟ ਰਜਿੰਦਰਾ ਕਾਲਜ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਬੀ ਐੱਸ ਸੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਡੀ ਫਾਰਮੇਸੀ ਗੋਰਮਿੰਟ ਰਜਿੰਦਰ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲ 1985 ਵਿਚ ਫਾਰਮਾਸਿਸਟ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਨਿਯੁਕਤੀ ਹੋਈ। ਜੀਤ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ।
ਜੀਤ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਦੋ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਚਾਨਣ ਦਾ ਛਿੱਟਾ’ ਸਾਲ 2014 ਵਿਚ ਤੇ ਸਾਲ 2023 ਵਿਚ ‘ਬਦਲਦੇ ਮੌਸਮਾਂ’ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੋਰੇ ਕਾਗਜ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਕਲਮ ਵਾਂਗ ਵਰਤਿਆ ਅਤੇ ਦਰਦ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਨੂੰ ਉਕਰਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਫਲਸਫਾ ਵੱਖਰਾ ਸੀ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ…
‘ਮੇਰੇ ਸਭ ਔਗੁਣ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਧਰ ਲੈਣਾ,
ਦਮ ਦਮ ਦੇ ਹਰ ਗੇੜ੍ਹੇ,ਤੇਰਾ ਸਤਿਕਾਰ ਲਿਖਾਂ’

‘ਇੱਜ਼ਤ ਅਣਖ ਸਲਾਮਤ ਸਭ ਦੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ,
ਮੈਂ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਆਦਰ ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ’
ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਸ਼ੈਲੀ ਯਾਦ ਹੈ ਜੀਤ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਲੈ ਕੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ। ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਝਾਕਦਿਆਂ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਉਣ ਦਾ ਉਹ ਅੰਦਾਜ਼, ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦਾ ਉਹ ਜਾਦੂ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਜਿਹੀ ਹੈ ।
ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਤੁਹਾਡੀ ਇਸ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਕਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਤ ਇਸ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਜੀਤ ਦਾ ਨਾਂ ਮੂਹਰਲੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਜੀਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੰਵੇਦਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਬਹੁਤੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਜੀਤ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ ਹਨ।