24 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਟੀਬੀ ਦਿਵਸ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼।

24 ਮਾਰਚ 1882 ਨੂੰ ਜਰਮਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਰੌਬਰਟ ਕੋਚ ਨੇ ਟੀਬੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਮਾਈਕੋਬੈਕਟੀਰੀਅਮ ਟਿਊਬਰਕਲੋਸਿਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਖੋਜ ਟੀਬੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਰਹੀ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਤਪਦਿਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਲਈ 1905 ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲਿਆ।ਰਾਬਰਟ ਕੋਚ ਦੀ ਖੋਜ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਟੀਬੀ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ 24 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਟੀਬੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ 2030 ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚੋਂ ਟੀਬੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਪਰ 2020 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਬੀ ਐਲੀਮੀਨੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੁਆਰਾ 2025 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਟੀਬੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।

ਵਿਸ਼ਵ ਤਪਦਿਕ ਦਿਵਸ 24 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਡਾ: ਰਾਬਰਟ ਕੋਚ ਵੱਲੋਂ 24 ਮਾਰਚ 1882 ਨੂੰ ਟੀਬੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬੇਸਿਲਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਵਜੋਂ 1982 ਤੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਇਹ ਦਿਨ ਤਪਦਿਕ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਹੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਪਦਿਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਟੀਬੀ ਇੱਕ ਛੂਤ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਇੱਕ ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਬਿਮਾਰੀ, ਜੋ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਕਾਰਨ ਫੈਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੇਫੜਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੰਤੜੀਆਂ, ਦਿਮਾਗ, ਹੱਡੀਆਂ, ਜੋੜ, ਗੁਰਦੇ, ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਦਿਲ ਵੀ ਤਪਦਿਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਅਨੁਸਾਰ ਤਪਦਿਕ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 25 ਲੱਖ ਲੋਕ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ।ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 220,000 ਮੌਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

 ਟੀਬੀ ਦੇ ਲੱਛਣ

ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਦਰਦ, ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ, ਬੁਖਾਰ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ਼, ਖੂਨੀ ਬਲਗ਼ਮ, ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਾਂਸੀ, ਅਚਾਨਕ ਭਾਰ ਘਟਣਾ ਆਦਿ।

ਤਪਦਿਕ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ?

ਤਪਦਿਕ ਰੋਗ ਜਾਂ ਟੀਬੀ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕਫ, ਛਿੱਕ, ਖੰਘ, ਥੁੱਕਣਾ ਅਤੇ ਸਾਹ ਛੱਡਣ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਫੈਲਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਈ ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਹਵਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਤੰਦਰੁਸਤ ਲੋਕ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਤਪਦਿਕ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਤਪਦਿਕ ਰੋਗ ਦਾ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਫੇਫੜਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਅੰਗ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। 

ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਇਸਨੂੰ ਵਧਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਪਦਿਕ ਦੀ ਲਾਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਟੀ.ਬੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਸੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ, ਬਰਤਨਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦੀ।

ਤਪਦਿਕ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੈਸਟ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਛਾਤੀ ਦਾ ਐਕਸ-ਰੇ, ਥੁੱਕ, ਬਲਗਮ ਦਾ ਟੈਸਟ, ਚਮੜੀ ਦਾ ਟੈਸਟ ਆਦਿ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਰਾਹੀਂ ਆਈਜੀਐਮ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਵੀ ਟੀਬੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂਚ ਕਈ ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਫ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

 ਟੀਬੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰੋਕਥਾਮ ਉਪਾਅ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ—-

ਤਪਦਿਕ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਖੰਘ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿਖਾਓ।

ਜੇਕਰ ਟੀਬੀ ਸੰਕਰਮਿਤ ਲੋਕ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖੋ।

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਖੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿਓ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਧੋਵੋ।ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਖਾਂਸੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਥੁੱਕ ਬਲਗਮ ਦੀ ਜਾਂਚ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ।ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਲਓ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ ਲੂਣ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਫਾਈਬਰ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਕਿਉਂਕਿ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਸਾਡੀ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਹਰ ਸਾਲ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਤਪਦਿਕ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਇਸ ਵਾਰ 2024 ਵਿੱਚ ਵੀ 2023 ਵਾਲ਼ੇ ਥੀਮ ਨੂੰ ਹੀ ਕੰਸਿਡਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ‘ਹਾਂ! ਅਸੀਂ ਟੀਬੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ!’,. ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਟੀ.ਬੀ./ਟੀ.ਬੀ./ਤਪਦਿਕ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਟੀਬੀ ਵਰਗੀਆਂ ਖਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 ਲੈਕਚਰਾਰ ਲਲਿਤ ਗੁਪਤਾ

ਮੰਡੀ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ

9781590500 

ਈਮੇਲ ਆਈਡੀ-

sciencemasterlkg@gmail.com