ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦਾ ਧਰੂ ਤਾਰਾ ਸੀ – ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼

ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦਾ ਉਹ ਨਾਂਮ ਹੈ ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕ ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਰੰਗਮੰਚ ਦੀ ਤੀਜੀ ਧਾਰਾ ਦਾ ਪਿਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ‘ਤੀਜੇ ਰੰਗਮੰਚ’। ਇਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰੰਗਮੰਚ ਸੀ, ਪੀਪਲਜ਼ ਰੰਗਮੰਚ । ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਟਿਕਟ ਦੇ ਵਧੀਆ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਟੋਨੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਚਨਬੱਧ ਰੰਗਮੰਚ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਿਪੁੰਨ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵੀ ਸਨ। ਉਹ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।
ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਭਾਵ ਸੱਤਵੀਂ, ਅੱਠਵੀਂ ਅਤੇ ਨੌਵੀਂ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਦੇ ਤੂਫਾਨੀ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੰਗਮੰਚ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ। ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਨਾਟਕ ਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਨਾਂ ਨੇ ਸਾਬਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗਮੰਚ ਵੀ ਯੂਰਪੀਅਨ ਥੀਏਟਰ ਨਾਲੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਸਮਾਜਿਕ-ਸਿਆਸੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਰੰਗਮੰਚ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਬੰਦੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੱਲਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਨਿਖੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਵਿਛੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕਈ ਆਪਣੀ ਹਯਾਤੀ ਅਧਵਾਟੇ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਧਰਤ ’ਤੇ ਵਿਚਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਡੂੰਘਾ ਉਤਰ ਕੇ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਕੋਈ ਕੋਈ ਸ਼ਖ਼ਸ ਐਸਾ ਚੀੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਿਖੜ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਨਿਖੜਦਾ, ਵਿਛੜ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਿਛੜਦਾ, ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 24 ਘੰਟੇ ਸਾਡੇ ਅਵਚੇਤਨ ਦਾ ਵਿਹੜਾ ਮੱਲੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਲਿਹਾਜ਼ਾ ਨਾ ਕਦੇ ਉਹਦੇ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਘਾਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਜਾਣ ਦੀ ਖੋਹ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਮ ਹੈ । ਉਸਦਾ ਜਨਮ 11 ਦਸੰਬਰ 1958 ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਸਵਰਗੀ ਜਗਦੀਸ਼ ਫਰਿਆਦੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ।
ਜੋ ਓਪੇਰਾ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਘਰ ਰੰਗਮੰਚ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਟੋਨੀ ਦੇ ਮਨ ਤੇ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਧਾਰਿਆ ਮੈਂ ਵੀ ਥੀਏਟਰ ਕਰਾਂਗਾ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਦਾ ਮਨ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਈ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਖੁਦ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੰਗਮੰਚ ਵੱਲ ਆ ਗਿਆ। ਰੰਗਮੰਚ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਾਲ 1975 ਵਿੱਚ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੰਗਮੰਚ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਵੀਨਸ ਆਰਟ ਨਾਂਮ ਦਾ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ‌ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਰੰਗਕਰਮੀ ਦੋਸਤ ਰਮੇਸ਼ ਗਰਗ, ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਵੀਟ , ਬੰਟੀ ਮੌਂਗਾ , ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ ਤੇ ਨਰੇਸ਼ ਪੰਛੀ ( ਸਚਦੇਵਾ) ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਤੌਰ ਅਦਾਕਾਰ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ “ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸਭ ਬੰਦੇ” ਨਾਟਕ ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਖੁਦ ਉਸਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਇਹ ਨਾਟਕ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿਚ ਐਨਾ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਹਰ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਤੇ ਚੜ ਗਿਆ। ‘ ‘ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਪਿੰਡ ਦੀ’,
“ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲਾ ਮੇਜ਼”, “ਬੱਕਰੀ” “ਮੁਰਗੀਖਾਨਾ”
“,ਅਰਬਦ ਨਰਬਦ ਧੁੰਧੂਕਾਰਾ”
ਉਹ ਨਾਟਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕ ਹਰ ਥਾਂ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ।
ਉਸਨੇ 1976 ਵਿੱਚ ਰੰਗਮੰਚ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।
ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਦਾ ਵਿਆਹ 1982 ਵਿੱਚ ਪਰਵੀਨ ਕੁਮਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਦੀ ਫੁੱਲਵਾੜੀ ਵਿਚ ਦੋ ਖੂਬਸੂਰਤ ਫੁੱਲ ਧੀ ਨਾਟੀਕਾ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਰੂਪਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਖਿੜੇ।
ਜਦੋਂ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਨੇ ਰੰਗਮੰਚ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਰੱਖਿਆ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰਪਾਲ ਟਿਵਾਣਾ, ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਭਾਅ ਜੀ
ਅਤੇ ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਵਰਗੇ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਮੋਹਨ ਰਾਕੇਸ਼, ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਗਿਰੀਸ਼ ਕਰਨਾਡ ਅਤੇ ਮਰਾਠੀ ਰੰਗਮੰਚ ਵਿਚ ਵਿਜੇ ਤੇਂਦੁਲਕਰ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕਾਂ ਨਾਲ ਹਲਚਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਾਤਿਸ਼ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰੰਗਕਰਮੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਨਾਟਕ ਲੋਕ ਨਾਟਕ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਨਾਟਕ ਸਨ। ਰੰਗਮੰਚ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਸਟੇਜ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਨਾਟਕ ਖੇਡੇ ਗਏ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸੀ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਕਹਿਣ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਗੱਲ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਨਹੀਂ ਇਕੱਠੀ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਹਮੇੇਸ਼ਾ ਯਤਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਟਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਣੇ।
ਇਹ ਨਾਟਕ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ, ਕਿਸੇ ਗਲੀ ਦੇ ਨੁੱਕਰ ਜਾਂ ਚੌਰਾਹੇ ’ਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਡਰਾਮੇ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਥਰਡ ਰੰਗਮੰਚ ਤੋਂ ਰੰਗਮੰਚ ਵਿਚ ਪਛਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਆਪਣੇ ਥੀਏਟਰ ਨਾਲ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਰੰਗਮੰਚ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। ਰੰਗਮੰਚ ਜਗਤ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਥੀਏਟਰ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੈਨੀਅਮ ਥੀਏਟਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਉਸਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ, ਆਪਣੇ ਸਮਕਾਲੀ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨਾਟਕਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖ ਖੜ੍ਹਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟੋਨੀ ਨੇ ਖੁਦ ਇਹ ਰਾਹ ਅਪਣਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਰੰਗਮੰਚ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਥਰਡ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ‘ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਕਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਰੰਗਮੰਚ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਟੋਨੀ ਦੀ ਥਰਡ ਥੀਏਟਰ ਬਾਰੇ ਸਧਾਰਨ ਸੋਚ ਸੀ, “ਜਿੱਥੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਵਰਕਰਾਂ ਕੋਲ ਪ੍ਰਤਿਭਾ, ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਲਗਨ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਥਰਡ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।”
ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦਾ ਸੀ, “ਥੀਏਟਰ ਲਈ ਸਿਰਫ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਦਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਅਭਿਨੇਤਾ।” ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਸਾਧਨ ਛੱਡੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।” ਉਹ ਅੰਤ ਤੱਕ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ‘ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ।
ਜੇਕਰ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਣੀਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਿਰਦਾਰ ਸੀ। ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕਈ ਸਾਥੀ ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਵੱਲ ਮੁੜੇ, ਉਹ ਉੱਥੇ ਵੀ ਸਫਲ ਰਹੇ। ਟੋਨੀ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੋਸਤਾਂ ਮੰਗਲ ਢਿੱਲੋਂ , ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ (ਮਨ ਜੀ), ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ ਤੇ
ਕੁਝ ਸਾਲ ਮੁੰਬਈ ਵੀ ਗਿਆ ਉਥੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਲੇਖਕ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨਾਲ ਸਾਲ 1999 ਨੂੰ ਇਕ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ “ਹੂ ਤੂ ਤੂ”ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸਹਾਇਕ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਫਿਲਮ ਮਾਇਆ ਨਗਰੀ ਦੇ ਵਿਚ ਮਨ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਤੇ ਉਹ ਵਾਪਸ ਬਠਿੰਡਾ ਆ ਗਿਆ।
ਉਸ ਨੇ ਸਾਲ 1999 ਵਿਚ “ਵਾਹ ਵਾਹ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਆਪੇ ਗੁਰ ਚੇਲਾ” ਲਾਈਟ ਐਂਡ ਸਾਊਂਡ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਖੇਡਿਆ। ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਬੰਦੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਮਾਣਿਆ। ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਦੇ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ” ਸੁਲਤਾਨ ਰਜ਼ੀਆ” ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ।
ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਥੀਏਟਰ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਰਿਹਾ। ਉਸਨੇ ਥਰਡ ਸਟ੍ਰੀਮ ਥੀਏਟਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ। ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ, “ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਨਾਟਕ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ।’’
ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਟਕ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦੇਖੋ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਜ਼ਿੱਦ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਗੰਦੀ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਉਣਾ। ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਤਿੱਖੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੇਤਨਾ ਜਾਗਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਟੋਨੀ ਦੇ ਨਾਟਕ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹਨ।
ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਖਾਵੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਮ ਸੀ। ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਨਾਟਕ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਕੁਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਟੋਨੀ ਨੂੰ ਨਿਰੋਲ ਮਾਲਵਾ ਕੇਂਦਰਤ ਨਾਟਕਾਕਾਰ ਮੰਨ ਲੈਣਾ, ਸਦੀ ਨਾਟ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਵੇਖਣ ਦੀ ਗੁਸਤਾਖੀ ਹੋਵੇਗੀ।
21ਮਈ 2016 ਨੂੰ 58 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਰੰਗਮੰਚ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਵਿਦਾਇਗੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਵੀ ਟੋਨੀ ਬਾਤਿਸ਼ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਛੱਡ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮੰਗਤ ਗਰਗ
ਫਿਲਮ ਪੱਤਰਕਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰ -98223-98202