ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਨੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਘਰਾਂ, ਦਫਤਰਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਥਾਨਾਂ ਲਈ ਆਰਾਮ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਠੰਡੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀਆਂ ਉੱਚਾਈਆਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਫ਼ਲ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਦੁਹਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੁਣ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚ ਰਹੀ ਹੈ।
ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਖ਼ਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦੀ ਮੰਗ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵੱਧਦੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੱਧ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਉਤਸਰਜਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਫੋਸਿਲ ਫਿਊਲ ਮੁੱਖ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ ਹਨ।
ਐਸਪੀ ਸਿੰਘ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਬਿਜਲੀ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਉਤਸਰਜਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਨ, ਇਹ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨਾਲ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਉਤਸਰਜਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਾੜਾ ਬਣਾਏਗਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਊਰਜਾ ਖਪਤ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੋ ਫਲੋਰੋ ਕਾਰਬਨ (HFCs) ਦੇ ਛੱਡਣ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਤੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਸਾਇਣ ਜੋ ਠੰਡਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਿਫ੍ਰਿਜਰੇਟੈਂਟ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੈਸਾਂ ਹਨ—ਇਹ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨਾਲੋਂ 1,430 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਰ 0.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਸਿਸਟਮਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਅਕਸਰ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ, ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਬੰਧੀ ਆਫਤਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣਗੀਆਂ।
ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ (AC) ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਤਾਪ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ:
ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤਾਪ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਪ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਤਾਪ ਸਟ੍ਰੋਕ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੁਜ਼ੁਰਗ, ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। - ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ:
ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਿਲਟਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ, ਐਲਰਜਨ ਅਤੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੋਗੀਆਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸਥਮਾ ਜਾਂ ਐਲਰਜੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੁੱਧਰੀ ਹਵਾ ਉਪਰੋਕਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾਕੇ ਸਾਹ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। - ਨੀੰਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ:
ਠੰਡਕ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਨੀਂਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਨੀਂਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਐਸੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਧੀਆ ਆਰਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਾਗਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ:
ਖਰਾਬ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲੀਆਂ ਗਈਆਂ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਫਫੂੰਦ, ਜੀਵਾਣੂ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਉੱਚੇ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਬਣਨ ਦੇ ਸਥਾਨ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਐਲਰਜੀ ਨੂੰ ਵੱਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਸਥਮਾ ਜਾਂ ਹੋਰ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਾਲੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਰੋਗ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਵੱਧਣ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। - ਸੁੱਕੀ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ:
ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਘਰੇਲੂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੁੱਕੀ ਚਮੜੀ, ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮਿਊਕਸ ਮੇਂਬਰਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੁੱਕਾਪਣ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ ਤਕਲੀਫ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਸੰਕ੍ਰਮਣਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਵੱਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰੀਰ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਘੱਟ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। - ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ:
ਬੰਦ ਮਾਹੌਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਪੈਥੋਜੈਨਜ਼ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਵਸਨੀਕਾਂ ਵਿਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਨੂੰ ਸੁਖਾਲਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਭੀੜ ਭਾੜ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਫਤਰ ਜਾਂ ਜਨਤਕ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿੱਚ। - ਤਾਪਮਾਨ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ:
ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਠੰਡੇ ਮਾਹੌਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਨਾਲ “ਤਾਪਮਾਨ ਸੰਵੇਦਨਾ” ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਰਿਆ ਉਤਪੰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਬਦਲਾਵਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਾਹਰੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਠੰਡ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ‘ਤੇ ਅਸਹਿਜਤਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਕਿ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਣ ‘ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯਮਿਤ ਦੇਖਭਾਲ, ਘਰੇਲੂ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਯੋਗ ਅੰਤਰਾਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵੱਧ ਰਹੇ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਬਦਲਾਅ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਅਤਿ ਉਪਯੋਗ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਉਰਜਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਉਤਸਰਜਨਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਦਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਠੰਡੇ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਆਰਾਮ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।
ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਆਪਕ
ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
ਪੰਜਾਬ।
