ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਐਸਐਸ ਰਾਜਾਮੌਲੀ ਦੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ ‘ਵਾਰਾਣਸੀ’ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਈ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਹੇਸ਼ ਬਾਬੂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਚੋਪੜਾ ‘ਵਾਰਾਣਸੀ’ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਕੀ ਖਾਸੀਅਤ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਨਾਮ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ।
ਆਓ, ਅੱਜ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ : ਵਾਰਾਣਸੀ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਨਗਰੀ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਨਿਵਾਸ-ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਸਥਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਵਰਗੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ।
ਵਾਰਾਣਸੀ ਦਾ ਨਾਮ ਵਰੁਣਾ ਅਤੇ ਅਸੀ ਨਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਨਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਪਾਸੇ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ – ਦੋ ਨਦੀਆਂ ਵਰੁਣਾ ਅਤੇ ਅਸੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ। ਵਾਰਾਣਸੀ ਨੂੰ ਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਬਨਾਰਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਾਰਾਣਸੀ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਬਨਾਰਸ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ 24 ਮਈ 1956 ਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਅਜੇ ਵੀ ਕਾਸ਼ੀ ਜਾਂ ਬਨਾਰਸ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਨਾਰਸ ਨਾਮ ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਬਨਾਰਸ ਦਾ ਨਾਮ ਬਨਾਰ ਰਾਜਾ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਨਾਰ ਰਾਜਾ ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਬਨਾਰਸ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਧਾਰਮਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਨਾਲ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
‘ਕਾਸ਼ੀ’ ਨਾਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ “ਕਾਸ਼” ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚਮਕਣਾ ਜਾਂ ਰੌਸ਼ਨੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਸ਼ੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ – ਚਮਕਦੀ ਨਗਰੀ ਜਾਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ। ਇੱਕ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਕਾਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਪਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
# 1, ਲਤਾ ਗਰੀਨ ਐਨਕਲੇਵ, ਪਟਿਆਲਾ-147002
