ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਬਾਰੇ।
ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਗਣਿਤਕ ਸੂਝ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ 650 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੇਯ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਮੂਲੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਵੀ ਦਿਖਾਈ।ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਦੇਸ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦਸ਼ਮਲਵ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਜ਼ੀਰੋ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਆਰੀਆਭੱਟ ਅਤੇ ਭਾਸਕਰਚਾਰੀਆ ਵਰਗੇ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦਾ ਨਾਮ ਪਹਿਲ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਬੇਮਿਸਾਲ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ, ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਇੰਨੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੀ ਕਿ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਗਣਿਤ ਦੇ ਕਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ।
ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਦਸੰਬਰ 1887 ਨੂੰ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਕੁੰਬਕੋਨਮ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ 22 ਦਸੰਬਰ 2012 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨੋਨੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਗਣਿਤ ਦਿਵਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਗਣਿਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੁਆਰਾ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੈ।
ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ, ਉਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੁੱਧੀਮਾਨ, ਖੋਜੀ, ਇਕਾਂਤਵਾਸ, ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਨਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਗਣਿਤ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ।
ਗਣਿਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਇੰਨੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਤੋਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।ਗਣਿਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। 1903 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ 16 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਤੋਂ ਪਿਯੁਰ ਅਤੇ ਅਪਲਾਈਡ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਜੀ.ਐਸ. ਕਾਰ ਦੇ 5,000 ਪ੍ਰਮੇਯਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਕਾਪੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 5000 ਸੂਤਰ, ਪ੍ਰਮੇਅ ਅਤੇ ਸੰਧਿਆ ਸਿੱਧ ਕਰਕੇ ਦੇਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਗਣਿਤ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਦਮ-ਦਰ-ਕਦਮ ਹੱਲ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਗਣਿਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਖੋਹ ਲਈ ਗਈ ਸੀ। ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਬਹੁਤ ਨਰਮ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਉਹ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਘਰੋਂ ਭੱਜ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾੜੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰੇ।
ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਨੋਟਬੁੱਕਾਂ ਦਾ ਖਰਚਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਟਿਊਸ਼ਨਾਂ ਦੇਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਟਿਊਸ਼ਨ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਮਝ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਿਦਿਆਥੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਟਿਊਸ਼ਨ ਲੈਣੀ ਵੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਮੰਗ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਆਪ ਹੱਲ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੇ ਕੁੰਬਕੋਨਮ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਯੂਨਾਨੀ, ਰੋਮਨ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਪੜ੍ਹੇ ਜਾਣੇ ਸਨ। ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ 100% ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਖੋਹ ਲਈ ਗਈ ਸੀ।
1909 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਜਾਨਕੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਦੁਬਾਰਾ ਟਿਊਸ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਗਣਿਤ ਉੱਤੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੇਪਰ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਬਰਨੌਲੀ ਨੰਬਰਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ, 1911 ਵਿੱਚ ਜਰਨਲ ਦੇ ਤੀਜੇ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਪ੍ਰਮੇਅ ਸਨ।
ਉਸ ਦੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ 25 ਰੁਪਏ ਦੀ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਅਤੇ ਮਦਰਾਸ ਵਿੱਚ ਕਲਰਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। 1912 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ, ਹੈਨਰੀ ਫਰੈਡਰਿਕ ਬੇਕਰ, ਈ. ਡਬਲ ਹੋਬਰਨ, ਹੈਰੋਲਡ ਹੋਲਡੀ ਨਾਲ ਹੋਈ।
ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹੋਲਡੀ ਨੇ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੀ ਬਹੁਪੱਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ। ਉਸਦੀ ਅਦਭੁਤ ਗਣਿਤ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਉਸਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਬੁਲਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਕਾਰਨ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਪਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਰਾਮਾਨੁਜਨ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ 1911 ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਉਸਦਾ ਵਧੀਆ ਸੁਆਗਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਸਨ।
ਕੁਝ ਗਣਿਤ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਅਤੇ ਈਰਖਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੋ. ਹੈਰੋਲਡ ਹੋਲਡੀ ਨੇ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੀ 120 ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਮਤਕਾਰੀ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੇ ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ 21 ਮਹਾਨ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ। ਉਹ 2 ਸਾਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਆਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਵਲ ਖਾਏ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਇੱਥੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਚੌਲ ਮਿਲਣਾ ਵੀ ਦੁਰਲੱਭ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪਿੰਡ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੂੰ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਇੰਨੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਨਮਾਨ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ 50 ਪੌਂਡ ਦੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਮਿਲਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਗਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਵਜ਼ੀਫੇ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹਾਰਡੀ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਕੈਬ ਦਾ ਨੰਬਰ 1729 ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਭਾਗਸ਼ਾਲੀ ਨੰਬਰ ਹੈ।
ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ 1729 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿਲਚਸਪ ਨੰਬਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਨੰਬਰ 1729 ਨੂੰ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੰਬਰ ਜਾਂ ਹਾਰਡੀ-ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੰਬਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਹੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਦੋ ਘਣਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਵਜੋਂ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 1729 ਅਜਿਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ। 1729 ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਦੋ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਘਣ ਦੇ ਜੋੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1729=1³+12³=9³+10³। ਇਹ ਨੰਬਰ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ। ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨੰਬਰਾਂ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਸੀ।
ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ, 1920 ਤੱਕ, ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਨੇ ਸਰ ਜੌਹਨ ਐਂਡਰਿਊਜ਼ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕੀਤੇ 650 ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੇਯਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬੰਡਲ ਸੌਂਪਿਆ। ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਇੰਨੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੂਝ ਰਾਹੀਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿੱਧੇ ਪੂਰਨ ਹੱਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਜਾਦੂਈ ਅਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਸੀ।ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੂਝ ਤੋਂ ਜੋ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਫਾਰਮੂਲੇ ਲਿਖੇ ਸਨ ਉਹ ਸਹੀ ਸਨ।
ਇਹ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਕੁਝ ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਖੋਜ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਕੇਵਲ 32 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਖਦਾਈ ਅਤੇ ਬੇਵਕਤੀ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ।
ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ, ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਪਿਆ, ਉਹ 1919 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਉਸਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ ਅਤੇ 26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1920 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ, ਵਿਲੱਖਣ, ਅਸਾਧਾਰਨ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੀ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੇਕਰ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮੌਕੇ ਮਿਲੇ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਨਾ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨਾਲ ਗਣਿਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੇ ਦਿੰਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਣਿਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਭੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਅਨੁਭਵੀ ਸੂਝ ਅਤੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਲੈਕਚਰਾਰ ਲਲਿਤ ਗੁਪਤਾ
ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਪੱਖੋਵਾਲ
ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ
9781590500
ਲੈਕਚਰਾਰ ਲਲਿਤ ਗੁਪਤਾ
ਗੋਪਾਲ ਭਵਨ ਰੋਡ
ਮੰਡੀ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ
9781590500
