ਕਿਡਨੀ ਅਤੇ ਲੀਵਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਿਲ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ ਨਸ਼ੇ!
ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਲੇਵਾ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 26 ਜੂਨ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤਸਕਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ 26 ਜੂਨ ਨੂੰ ‘ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਸ਼ਾ ਵਿਰੋਧੀ ਦਿਵਸ’ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਨਸ਼ਾ ਯੁਕਤ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ‘ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ’ ਨੇ 7 ਦਸੰਬਰ 1987 ਨੂੰ ਇਹ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ 26 ਜੂਨ ਨੂੰ ਇਹ ਦਿਵਸ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲਤ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ 2024 ਦਾ ਥੀਮ “ਸਬੂਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ: ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰੋ”, ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਣ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਨਸ਼ੇ ਗੁਰਦੇ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਿਲ ਨੂੰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਖਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਭਰਮ, ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਓਵਰਡੋਜ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਕਿ ਨਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਨਸ਼ੇ ਕਾਰਨ ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਮਾਗ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਨ ਡਰੱਗ ਐਬਿਊਜ਼ (ਐਨਆਈਡੀਏ) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਬ੍ਰੇਨ ਸਟੈਮ, ਲਿਮਬਿਕ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਸੇਰੇਬ੍ਰਲ ਕਾਰਟੈਕਸ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬ੍ਰੇਨ ਸਟੈਮ ਤੁਹਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੀਂਦ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਿਮਬਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਸ਼ੀਲੀ ਦਵਾਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਓਨਾ ਹੀ ਇਹ ਬ੍ਰੇਨ ਸਟੈਮ ਅਤੇ ਲਿਮਬਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਆਦੀ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਕਈ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਨਸ਼ੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਡੋਪਾਮਾਈਨ ਦਵਾਈਆਂ ਨਿਊਰੋਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰ ਮੂਡ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਵਾਈ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਅਨੰਦ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਡੋਪਾਮਾਈਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਾਈ ਬੀਪੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਿਡਨੀ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਤੱਕ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ ਨਿਊਰੋਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰ ਮੂਡ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦੀ ਓਵਰਡੋਜ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਗਾਮਾ-ਅਮੀਨੋਬਿਊਟੀਰਿਕ ਐਸਿਡ (GABA) ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਣਾਅ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੇਂਦਰੀ ਨਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਐਡਰੇਨਾਲੀਨ ਦੇ ਸਮਾਨ, ਨੋਰਪੈਨੇਫ੍ਰਾਈਨ ਨੂੰ ਅਕਸਰ “ਤਣਾਅ ਦਾ ਹਾਰਮੋਨ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ “ਫਾਇਟ ਐਂਡ ਫਲਾਈਟ” ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਨਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਫੋਕਸ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਧਾਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਉਲਟ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਮਾਰਿਜੁਆਨਾ ਜਾਂ ਭੰਗ ਗਾਂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਨ ਡਰੱਗ ਐਬਿਊਜ਼ (ਐਨਆਈਡੀਏ) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਿਜੁਆਨਾ/ ਗਾਂਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਾਰਿਜੁਆਨਾ ਦੀ ਭਾਰੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਰੀਰ ਦੀਆ ਮੋਟਰ ਐਕਟਿਵਿਟੀਜ਼, ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਾਰਿਜੁਆਨਾ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਕਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਘੱਟ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ । ਭੰਗ ਇੱਕ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਦਾ ਕੈਨਾਬਿਸ ਪੌਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ, ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਤਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਭੰਗ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲ਼ਾ ਹੈ। ਗਾਂਜੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਤੰਬਾਕੂ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਗਾਂਜੇ ਦੇ ਆਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੋਕੀਨ, ਮੇਥਾਮਫੇਟਾਮਾਈਨ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਤੇਜਕ ਕੇਂਦਰੀ ਨਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ, ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪੱਧਰ, ਫੋਕਸ, ਚੌਕਸੀ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਵੀ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਥੱਕਿਆ, ਭੁੱਖਾ, ਚਿੜਚਿੜਾ, ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਲਝਣ ਅਤੇ ਉਦਾਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਤੁਸੀਂ ਖੁਦ ਨਹੀਂ ਚਾਹੋਗੇ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੱਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪੱਕਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ‘ਤੇ ਟਿਕੇ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਵੇਗੀ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰੱਖੋ। ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਓ। ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਲਗਾਓ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਫੋਟੋ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੇਖੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਵੀ ਲਓ। ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਰਾਬ, ਸਿਗਰਟ ਜਾਂ ਗੁਟਖਾ ਜਾਂ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਕਹੋ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਾ ਕਰਨ। ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਬਦਲੋ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਇਕੱਲੇ ਨਾ ਰਹੋ। ਜੇ ਤੁਹਾਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਲੈਕਚਰਾਰ ਲਲਿਤ ਗੁਪਤਾ
ਮੰਡੀ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ।
9781590500
