ਲਲਿਤ ਗੁਪਤਾ

19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਦਵਾਈ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੇਬੀਜ਼ ਲਈ ਟੀਕਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦੇ ਸੜਨ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਸਫਲ ਇਲਾਜ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਰੇਬੀਜ਼ ਲਈ ਟੀਕੇ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਬਦਲੇ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਰੇਬੀਜ਼ ਦਿਵਸ ਗਲੋਬਲ ਅਲਾਇੰਸ ਫਾਰ ਰੈਬੀਜ਼ ਕੰਟਰੋਲ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਹਰ 28 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਨਾਮੁਰਾਦ ਰੇਬੀਜ਼ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੇਬੀਜ਼ 100% ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਜੇਨੇਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੂਚਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 60,000 ਲੋਕ ਇਸ ਨਾਮੁਰਾਦ ਰੇਬੀਜ਼ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਮਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 40% ਬੱਚੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਕਾਰਨ ਫੈਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰੇਬੀਜ਼ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ ਥੀਮ “ਇੱਕ ਲਈ ਸਭ , ਸਭ ਲਈ ਇੱਕ ਸਿਹਤ” ਹੈ । ਆਓ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਭਿਆਨਕ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਟੀਕੇ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਦੀ।
19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਹੋ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਸਨ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ। ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬੀਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਖ਼ਮ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅਸਹਿ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।ਉਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਖੋਜ “ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ” ਸੀ। ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਰਾਹੀਂ ਬੀਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਖਮ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅਸਹਿ ਦਰਦ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਹਿਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਦਾ ਜਨਮ 27 ਦਸੰਬਰ 1822 ਨੂੰ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਡੋਲੇ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਚਮੜੇ ਦਾ ਵਪਾਰੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਵੱਡਾ ਆਦਮੀ ਬਣੇ।
ਉਹ ਉਸਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਬੋਝ ਵੀ ਚੁੱਕਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਲੁਈਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਰਬੋਏ ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਪਰ ਉੱਥੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਗਿਆਨ ਉਸਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੀ।ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬਹੁਤ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਦਿਆਲੂ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ 8 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਗਲ ਬਘਿਆੜ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਮਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਰਦਨਾਕ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਾਲਗ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਉਸ ਨੂੰ ਮੰਦਬੁੱਧੀ ਪਾਗ਼ਲ ਅਤੇ ਬੁੱਧੂ ਕਹਿ ਕੇ ਛੇੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਲੁਈਸ ਨੇ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਸਨੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਉਸਨੂੰ ਬੁੱਧੂ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਜਾਨਣ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ ‘ਤੇ ਉਹ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਪੈਰਿਸ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵੈਸਾਕੋ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੁਚੀ ਸੀ। ਉਹ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਡਾ: ਡੂਮਾ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਸਚਰ ਨੇ 26 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਸਾਇੰਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣੇ। ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਖੋਜ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਮਲੀ ਦੇ ਐਸਿਡ ਤੋਂ ਅੰਗੂਰ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਬਣਾਇਆ। ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੇਬੀਜ਼ ਲਈ ਟੀਕਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦੇ ਸੜਨ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਸਫਲ ਇਲਾਜ, ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ 6 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇੰਨੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਗਲ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟੇ ਗਏ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ, ਹੈਜ਼ਾ, ਪਲੇਗ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਟੀਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਸੀ।ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਆਪਣੇ ਮਾਈਕਰੋਸਕੋਪ ਦੁਆਰਾ ਵਾਈਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਵਾਈਨ ਨੂੰ 60 ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ‘ਤੇ 20 ਤੋਂ 30 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਾਪਮਾਨ ਉਬਾਲ ਪੁਆਇੰਟ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਈਨ ਦੇ ਸੁਆਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਮਿੱਠਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਹੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵਰਤਿਆ। ਇਸ ਦੁੱਧ ਨੂੰ “ਪਾਸਚਰਾਈਜ਼ਡ ਦੁੱਧ” ਪਾਸਚਰਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਮਿਲਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਉਸ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਖੋਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜੋ ਮੁਰਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈਜ਼ਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੁਈਸ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਐਂਥ੍ਰੈਕਸ ਨਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਟੀਕਾ ਬਣਾਇਆ।ਲੁਈ ਪਾਸਚਰ ਕਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਤੇ ਟੈਸਟ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਵੀ ਸਨ। ਉਹ ਭਿਆਨਕ ਵਾਇਰਸ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭਿਆਨਕ ਕੁੱਤਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਛੱਡੇ ਗਏ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਰੇਬੀਜ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਆਖਰਕਾਰ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਖਤਰਨਾਕ ਵਾਇਰਸਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਵੈਕਸੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। 06 ਜੁਲਾਈ 1885 ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਟੀਕਾ ਲਗਾ ਕੇ ਰੇਬੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ। ਜੇਕਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਦਵਾਈ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਨੋਖਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਉਸਦੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੈਡਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਓਹਨਾਂ ਨੇ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਲਈ “ਪਾਸਚਰ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ” ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹੇ। 28 ਸਤੰਬਰ 1895 ਨੂੰ 72 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਨੀਂਦ ਵਿਚ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਸਾਡੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਇੱਕ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਮਨੁੱਖ ਬਣ ਗਿਆ। ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਪੱਖੋਵਾਲ ( ਲੁਧਿਆਣਾ)
9781590500